Göz Tembelliği Tedavisi

Göz Tembelliği Nedir?

Meslek hayatımda en fazla önemsediğim ve ailelere tavsiye verirken en fazla üzerinde durduğum konu olan Göz Tembelliği hastalığı hayati bir değere sahip. Toplumda yaklaşık olarak her 40-50 çocuktan birinde mevcut olan göz tembelliği, görme kaybı yapan hastalıkların başında geliyor. Neyse ki erken teşhis ile bu hastalığı engellemek ve tedavi etmek mümkün.

Göz tembelliği nedir sorusunun cevabını anlatabilmek için sizlere öncelikle göz ve görme gelişimi ile ilgili kısa bir bilgi vermek istiyorum. Görme duyumuz doğduğumuzda tam olarak gelişmemiştir. Görme duyusunun normal gelişimi çevremizden aldığımız görsel uyaranların önce retina dediğimiz sinir tabakasında sonrasında ise beynimizde işlenmesiyle sağlanır.

Eğer retinaya ulaşan görüntü net değilse, bulanıksa ya da görsel uyaran retinaya hiç ulaşmıyorsa beyindeki görme duyusundan sorumlu sinirsel yapıların ve alanların gelişmesi geri kalır. Bu gelişim süreci bebeklikte başlar ve 8-9 yaşına kadar devam eder. Eğer bu süreci olumsuz etkileyecek bir durum söz konusu ise göz tembelliği ortaya çıkar.

Özetle göz tembelliği ya da tıbbi ismiyle ambliyopi göz ve beynin olması gerektiği gibi birlikte çalışmadığı bir durumdur. Buna sahip olan çocukların, bir veya iki gözünde zayıf görme ortaya çıkar.

Çocuklar genellikle bu görme sorununa alışırlar, farkında olmazlar ve bundan anne babalarına bahsetmeyebilirler. Çünkü çoğu zaman göz tembelliği tek gözlerinde vardır ve iki gözleri açıkken bir gözleri çok iyi görüyor, diğer göz az görüyordur. Veya net görmenin ne demek olduğunu bilmedikleri için her iki gözleri az gördüğü halde bunun normal bir durum olduğunu düşünebilirler.

Zaten 3-4 yaşından önce kendilerini tam olarak ifade edemedikleri için, o dönemde bu durum tamamen göz ardı edilebilir. Sonuç olarak, göz tembelliği durumları yani ambliyopileri yıllarca teşhis edilemeyebilir.

Çoğu zaman, çözüm göz doktoruna belirli aralıklarla gitmek kadar kolaydır. Özellikle 3 yaşından itibaren görme seviyesini şekillerle ya da E harfinin yönlerini sorarak ölçebildiğimiz için 3 yaş göz muayenesi ihmal edilmemelidir. 3 yaşından önceki kontrollerde de bazı bulgular bize göz tembelliğini işaret eder.

Örneğin tek gözü kapalıyken açık olan gözü ile obje takibinin daha zayıf olması ya da bebeğin buna tahammülünün az olması, iki göz arasında göz numaralarının belirli bir dereceden daha fazla farklı olması, sürekli aynı gözde göz kayması olması vb. bulgular göz tembelliğini erken teşhis etmemizi sağlar.

Erken teşhis sayesinde başladığımız göz tembelliği tedavisi, göz ve beynin birlikte çalışma şeklini düzeltir ve görme seviyesini artırır. Erken tedavi çok ama çok önemlidir. Beklemek veya doğru bir teşhis alamamak, yaşamın ilerleyen dönemlerinde kalıcı görme kaybına neden olabilir. Bu da çocuğunuzun seçeceği mesleği, yapacağı sportif faaliyetleri ve sosyal hayatını olumsuz etkileyebilir.

Göz Tembelliği Neden Oluşur?

Birkaç durum yukarıda bahsettiğim normal beyin-göz bağlantılarını olumsuz etkileyebilir ve göz tembelliğine yol açabilir:

• Şaşılık: En yaygın sorunlardan biri, bir veya iki gözün içeri, dışarı, yukarı veya aşağı kaydığı şaşılık türleridir. Gözler paralel hizalanmadığında, birlikte odaklanmadığında, tam olarak düz bakan veya daha düz bakan göz daha baskın hale gelir. Düz bakan gözün görüşü normal kalır çünkü göz ve beyinle olan bağlantısı normal gelişir. Kayan göz düzgün bir şekilde odaklanmaz ve beyin bu gözden gelen sinyali görmezden gelir ve sonunda göz tembelliği ortaya çıkar.
• Yoksunluk: Göz tembelliği, düşük göz kapağı veya katarakt gibi görmeyi engelleyen veya azaltan anatomik veya yapısal bir sorundan kaynaklanabilir.
• Kırma kusurları: Göz tembelliğinin diğer nedenleri, hipermetropi, miyopi veya astigmatizmadır. Bu problemler görme netliğini bozar ve beyne bulanık görüntüler ulaşır. Beyin hiçbir zaman mükemmel netlikte bir görüntü görmeye alışmaz, bu da bir veya iki gözde göz tembelliği ile sonuçlanır. Anizometropi tıbbi adıyla isimlendirdiğimiz durumda her bir gözde farklı derecelerde kırma kusuru bulunması sonucu gözlerin görme netliklerinin eşit olmaması da göz tembelliğine neden olan yaygın sebeplerdendir. Gözlerden biri diğer gözden daha iyi ve net gördüğünde, beyin az gören gözü görmezden gelir. Örneğin sağ gözü +4.00 numara, sol gözü +0.50 numara olan bir çocuk, sol gözü ile daha net göreceği için sağ gözünden gelen net olmayan görsel uyaranlar beyin tarafından ihmal edilir ve sağ gözde göz tembelliği oluşur.

Göz Tembelliği Nasıl Anlaşılır, Bulgu ve Belirtileri Nelerdir?

Göz tembelliği olan çoğu çocuk görme problemlerinden, görmediğinden şikayet etmez.

Çoğu zaman, bir ebeveyn veya öğretmen, bir çocuğun bir görme sorunu ile mücadele ettiğini fark edebilir. Çocuğun gözlerinin kaydığını, gözlerini kıstığını veya daha iyi görmek için başını eğdiğini fark edebilirler. Bazı çocuklar belirgin şekilde zayıf derinlik algısına sahip olacaktır. Bu da bazı ufak kazalar yaşanmasına veya görsel aktivitelerde isteksizliğe sebep olabilir.

Sağlık hizmeti sağlayıcıları tarafından yapılan düzenli göz ve görme taramaları göz tembelliği hastalığının tanınmasında son derece önemlidir.

Göz Tembelliği Nasıl Tedavi Edilir?

Göz tembelliği tedavisinin temel noktası, beynin zayıf gözün görüntülerine dikkat etmesini sağlamaya çalışmaktır. Böylece o gözdeki görme güçlenir. Bu tedavi gözlük, göz kapama bandı, göz damlası, eğer şaşılık ya da cerrahi tedavi gerektiren bir durum söz konusu ise ameliyat veya bunların bir kombinasyonu ile yapılır:

• Gözlükler: Ciddi kırma kusurları ve/veya anizometropi (bir gözün numarasının diğerinden daha büyük olması) göz tembelliğine neden olduğunda gözlük reçete edilir. Gözlükler beyne net görüntüler gönderilmesine yardımcı olur ve bu da ona zayıf gözden veya gözlerden gelen görsel uyaranların görme merkezinde işlenmesini öğretir. Bu, beynin gözleri birlikte kullanmasını ve görme gelişiminin normal ilerlemesini sağlar.
• Göz kapama bandı: Çoğu zaman, göz tembelliği olan çocuklar, daha iyi gören, güçlü veya etkilenmemiş gözün üzerine bir göz bandı takmalıdır. Bant, duruma bağlı olarak çocuk birkaç ay veya yıl boyunca uyanıkken günde 2-6 saat arasında takılır. Bazen de kapama tedavisini dönüşümlü olarak yapmak gerekebilir, yani bir gün sağ göze, diğer gün sol göze şeklinde.
  Bir çocuğun göz bandı takmaya ikna etmek zor olabilir. Ancak bu tedaviye alıştıktan sonra çocuklar genellikle iyi adapte olurlar ve kapama bandı yaptıkları saatler günlerinin bir parçası olur. Bu tedaviyi kolaylaştırmak için, kapama yaparken yeni veya heyecan verici bir oyuncakla oynamak, parka gitmek veya ailecek oyunlar oynamak çocukların göz bandı taktıklarını unutmalarına ve bu duruma alışmalarına yardımcı olabilir.
• Damla tedavisi: Kapama bandı tedavisinde nasıl ki iyi gören veya düz bakan gözdeki görüşü bantla engelliyoruz, atropin gibi göz damlaları daha güçlü olan gözdeki görmeyi geçici olarak bulanıklaştırarak beyni zayıf gözü kullanmaya ve gördüğü görüntüleri tanımaya zorlar. Damla tedavisi, hafif veya orta derecede göz tembelliği vakalarında iyi sonuç verebilir, ancak göz tembelliği şiddetli olduğunda o kadar etkili olmayabilir.
• Cerrahi: Şaşılık yani göz kayması göz tembelliğine neden oluyorsa ve gözlük, kapamalar veya damlalarla tedavi gözlerin hizalanmasını, paralel bakmasını iyileştirmiyorsa, göz kaslarında müdahale ettiğimiz şaşılık ameliyatı bir seçenek olabilir. Göz tembelliği, düşük göz kapağı(pitozis) veya katarakttan kaynaklanıyorsa da yine cerrahi tedavi yapılabilir.

Göz Tembelliği Tedavisinde Yaş Sınırı Nedir?

Çocuklar yaklaşık 8 yaşında (bazı kaynaklara göre 9-10 yaşında) görsel olgunluğa erişirler. Bundan sonra, görme sorunlarının tedavisi daha zor olabilir. Beyindeki görme merkezi artık gelişimini tamamlamıştır. Göz tembelliği ne kadar erken teşhis edilir ve tedavi edilirse, görmeyi iyileştirme ve kalıcı görme kaybını önleme şansı o kadar artar. 3-4 yaşlarında tanı koyduğumuz ve tedaviye başladığımız hastalardaki tedavi başarımız, 7 yaşında tanı koyduklarımızdan ciddi oranda daha yüksek.

Çocuklar İçin Göz Muayenesi

Çocuğunuzun size söylediği ya da sizin dışarıdan farkettiğiniz görme sorunu belirtisi olmayabilir. Ama aslında bir kırma kusuru vardır, buna bağlı göz tembelliği gelişmiştir. Bu nedenle hiçbir şikayeti olmasa bile her çocuğun yıllık görme taraması yaptırması çok önemlidir. Özellikle 6-9 aylıkken, 3 yaşında ve okul öncesi 5 yaşında yapılacak olan muayeneler ihmal edilmemelidir.

Ailelerin bir kısmı, küçük çocukların özellikle bebeklerin göz muayenesi olamayacağını düşünebiliyor. Oysa bebeklere ve küçük çocuklara çok rahat ve ayrıntılı bir şekilde göz muayenesi yapabiliyoruz. Yapılan bu muayenelerle göz tembelliği olan ya da göz tembelliği oluşma riski olan çocukların erken teşhis ve tedavisini sağlayıp, onları ileride yaşayacakları kalıcı görme kaybından koruyabiliyoruz.

Instagram’da bizi takip etmek için tıklayınız.